Wiedza rolnicza w Galicji

Podstawowym źródłem informacji o galicyjskiej wiedzy i myśli rolniczej jest piśmiennictwo z lat 1795-19181. Jego rejestr zawierają bibliografie sporządzone w XIX wieku przez Karola Estreichera2, Juliana Aleksandra Kamińskiego3, Stanisława Rewieńskiego4, Cypriana Walewskiego5 oraz opracowania bibliograficzne z okresu międzywojennego6i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej1. Biografie te nie odnotowują wszystkich prac o rolnictwie napisanych przez Galicjan. W badaniach nad kształtowaniem się wiedzy rolniczej nieodzowna jest również szczegółowa kwerenda w czasopismach2, w szczególności takich, jak: Bartnik Postępowy (Pismo poświęcone pszczelnictwu, ogrodnictwu i innym drobnym gałęziom gospodarstwa. Dwutygodnik – miesięcznik, Lwów, 1875-1918); Głos Rolniczy (Pismo popularne, ilustrowane, poświęcone wszelkim gałęziom gospodarstwa wiejskiego, miesięcznik, Tarnów, 1901-1913); Ogrodnictwo (Organ Towarzystwa Ogrodniczego w Krakowie, miesięcznik, Kraków, 1898-1918); Przegląd Weterynarski (Organ Galicyjskiego Towarzystwa Weterynarskiego. Czasopismo poświęcone weterynarii i hodowli, miesięcznik, Lwów, 1886-1918); Przewodnik Kółek Rolniczych (Dwutygodnik, nakł. Zarządu Głównego Towarzystw Kółek Rolniczych we Lwowie, 1887-1918); Rolnik (Czasopismo dla gospodarzy wiejskich. Organ urzędowy c.k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, tygodnik, Lwów, 1868-1918); Rozprawy c.k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (Lwów, 1846-1857). Czasopisma te, włącznie z wieloma innymi periodykami, popularyzowały różne zagadnienia z zakresu produkcji rolniczej. Istotną rolę odegrały tutaj pisma przeznaczone „dla ludu”, w sposób przystępny upowszechniające wiedzę rolniczą. Franciszek Magryś wspominał: „Uczyłem się z tych czasopism, jak rolę należy uprawiać, jak szanować i konserwować nawóz stajenny, jak zakładać i utrzymać sad. Mając swój grunt, wyczytane nauki wprowadzałem w życie”3.
Polskie piśmiennictwo rolnicze uzupełniały tłumaczenia z języków obcych4. Jak podaje Maria Wigluszowa, w XIX stuleciu ukazało się na ziemiach polskich 361 przekładów z zagranicznej literatury rolniczej5. Stanowiły one tłumaczenia rozpraw zarówno wybitnych autorów (np. twórcy tzw. teorii mineralnej Justusa von Liebiga), jak i słabo znanych, nieposiadających gruntowniejszej wiedzy rolniczej. Współcześnie, w wielu przypadkach, trudno
jest ustalić, w jakim stopniu polskie opracowania są oryginalne, a które treści zaczerpnięte zostały z zagranicznych opracowań. Jeśli wziąć pod uwagę literaturę obcojęzyczną, najważniejszą rolę w kształtowaniu się polskiej ideologii rolniczej odgrywały publikacje autorów niemieckich. Stefan Pawlik, profesor Akademii Rolniczej w Dublanach, napisał w 1903 r.: „Dziś jesteśmy zanadto pod przewagą t.z. kultury niemieckiej, za wiele w ogóle jej zawierzamy, bez odpowiedniej dozy krytycyzmu. Błądzimy ciężko, wobec nas samych, przyznając ogólnie dziełom niemieckich autorów „alfę i omegę” wyrazu postępu. Że tak jest, świadczy między innymi smutny objaw na naszym rynku księgarsko-wydawniczym (…) Mnożą się tłumaczenia nie tylko dzieł rolniczych, ale i przyrodniczych; codziennie prawie nowa książka pojawia się na półkach księgarskich”