Warunki rozwoju wiedzy rolniczej

W okresie józefińskim właściciele ziemscy uzyskiwali dochody ze sprzedaży zboża oraz częściowo ze zbytu produktów pochodzenia młynarskiego, gorzelnianego oraz browarniczego. W tym czasie zapoczątkowano między innymi uprawę koniczyny oraz rozpowszechniła się uprawa ziemniaków2. Na okres ten przypada również działalność Bazylego Kukolnika – nauczyciela gospodarstwa wiejskiego3, autora dzieła Zbiór prawideł ekonomicznych podług starożytnych i teraźniejszych ekonomiki autorów dla uczącej się młodzieży ułożony.
Myśl rolnicza w Galicji, chociaż wzbogacana książkami Bartłomieja Dziekońskiego i Adama Kasperowskiego5, nie kształtowała się tak intensywnie jak w zaborze rosyjskim, gdzie swą owocną pracę publicystyczną w zakresie rolnictwa prowadzili m.in. Michał Oczapowski i Jan Nepomucen Kurowski. Antoni Żabko-Potopowicz zauważa, że w pierwszej połowie XIX wieku Rolnictwo Kasperowskiego zyskało poczytność wśród wielu galicyjskich gospodarzy. Popularyzując zdobycze wiedzy rolniczej, poruszało ono między innymi kwestie płodozmianu, nawożenia, hodowli oraz przemysłów rolnych. Podobną popularyzatorską rolę pełnił Julian Aleksander Kamiński, wydawca „Ziemianina Galicyjskiego” (1835-1837).
Rząd austriacki nie udzielał wydatniejszej pomocy galicyjskiemu rolnictwu, przez co było ono bardziej obrazem klęski a niżeli oczekiwanej prosperity2. Uwłaszczenie chłopów przeprowadzone pod koniec lat czterdziestych XIX wieku nie szło w parze z reformowaniem stosunków agrarnych na wsi3. Po tym jak wygasł stosunek pańszczyźniany chłopów, ci nie chcieli pracować za zbyt niskie stawki na gruntach dworskich, wskutek czego ich właściciele praktykowali sprzedaż zbóż na pniu4. Problem ten poruszał w połowie XIX wieku Walerian Kalinka, w którego publikacji napotykamy na następującą treść: „Z każdym rokiem do późnej jesieni widzieć można w Galicji obszerne łany nie zebranego zepsutego zboża, buraki i kartofle ginące w chwastach, konicze i siana zgnojone. Z każdym rokiem zmniejsza się produkcja rolnicza w Galicji, zmniejsza się ilość bydła i głód, straszliwy głód przede drzwiami czeka”.
O znacznym zacofaniu galicyjskiego rolnictwa świadczy m.in. stosowanie trójpolówki oraz brak wśród gospodarzy wiedzy na temat hodowli bydła, czy też stosowania nawozów. Hipolit Studnicki, wypowiadając się na temat braku prosperity galicyjskiej gospodarki rolnej, utrzymywał, iż rolnictwo, chów bydła oraz pszczelnictwo, będące głównymi bogactwami Galicji, mogłyby być znacznie pomnożone, gdyby społeczeństwo usunęło wszelkie przeszkody polegające na istnieniu i praktykowaniu zwyczajów, które dawano już powinny być zdewaluowane. Studnicki był głęboko przekonany, iż „włościanin, mimo przykładów niektórych obywateli i niemieckich kolonistów, dla zbyt małego oświecenia rzadko do jakiej odmiany w ekonomii wiejskiej może być naprowadzony”6. Jeszcze u schyłku XIX wieku spora część rolników nie dostrzegała konieczności siewu nowych odmian ziarna, bądź też używania nowoczesnych narzędzi i maszyn7. Praktykowano coroczne ugorowanie pól poprzez pasanie zwierząt gospodarskich po ścierniskach, co uniemożliwiało przeprowadzanie wczesnej orki Zapóźnienie gospodarcze w rolnictwie usiłowano przezwyciężyć poprzez tworzenie towarzystw rolniczych oraz wdrażanie odpowiedniej edukacji. W Galicji Zachodniej uruchomiono tzw. Towarzystwo Rolnicze Krakowskie1, zaś w Galicji Wschodniej Galicyjskie – Towarzystwo Gospodarskie z siedzibą we Lwowie2. Dużą rolę w popularyzowaniu wiedzy rolniczej zaczęła odgrywać, utworzona w 1856 roku, Akademia Rolnicza w Dublanach3, a pomagała jej w upowszechnianiu tejże wiedzy lwowska Akademia Weterynaryjna4. Polacy, którzy nie zdobywali wiedzy z zakresu nauk agrarnych na tychże polskich uczelniach, pobierali nauki na studiach w Wiedniu5. Młodzież mogła się również kształcić w szkołach średnich o profilu rolniczym6. Znawcy problematyki zwracają uwagę na gospodarczotwórcze znaczenie pracy naukowej utworzonego w 1890 roku Studium Rolniczego przy Uniwersytecie Jagiellońskim7.
Od roku 1901 w Krakowie działało Towarzystwo dla Popierania Polskiej Nauki Rolnictwa, wydające Roczniki Nauk Rolniczych. W 1893 roku powołano w Krakowie Towarzystwo Ogrodnicze8, zaś szesnaście lat później powstał Galicyjski Związek Mleczarski oraz – w roku 1910 – Związek Ekonomiczny Kółek Rolniczych. Uczeni przełomu XIX i XX wieku świadomi byli potrzeby prowadzenia badań w zakresie rolnictwa. W roku 1896 sekcja rolnicza Komisji Fizjograficznej Akademii Umiejętności w Krakowie opracowała program badań rolniczych, zakładający m.in. badanie gleb, roślin zbożowych, chorób pasożytów roślinnych, ras zwierząt gospodarskich, a zwłaszcza bydła rogatego i owiec9. W drugiej połowie XIX wieku nastąpił wzrost ilościowy publikacji na temat rolnictwa10. Badania naukowe pogłębiały.